Nghệ thuật không chỉ để thưởng thức – mà để sống cùng.Bộ sưu tập này đưa bạn du hành qua những lớp lang văn hóa và cái đẹp: từ tinh thần võ sĩ đạo, mỹ học của Oscar Wilde, đến nếp sống làng xã người Việt và di sản đô thị Sài Gòn. Một trải nghiệm vừa giàu cảm xúc, vừa gợi mở tư duy về bản sắc và thẩm mỹ trong đời sống thường nhật.

Denis Diderot

Từ Mỹ Học Đến Các Loại Hình Nghệ Thuật là một cuốn sách triết học về nghệ thuật, chứa đựng bảy công trình quan trọng của Diderot trong văn học và cái đẹp như sau: (1) Luận về cái đẹp; (2) Về những tác gia và các nhà phê bình; (3) Những tùy bút về hội họa; (4) Châm biếm 1; (5) Tán dương Richardson; (6) Trò chuyện với Dorval về Đứa con hoang; (7) Ý kiến ngược đời về diễn viên. 

Cuốn sách này mang nặng những triết lý về cái đẹp từ thế kỷ 17, và vẫn chứng minh được sự trường tồn của những triết lý này cho tới ngày hôm nay.

Từ Mỹ Học Đến Các Loại Hình Nghệ Thuật

Nhất Thanh

Được viết vào những năm 60 của thế kỷ trước, Đất Lề Quê Thói xứng đáng được xem như một bách khoa toàn thư thu nhỏ về văn hóa và phong tục cổ truyền Việt Nam. Qua từng chương sách, thính giả như được mời thả bước trong một bảo tàng dân tộc học mà tác giả là người hướng dẫn vừa tận tình, sâu sắc, vừa duyên dáng hóm hỉnh, để cùng trở về một không gian sống tuy gần gũi thân quen lại như đã thành quá khứ xa xôi tự thuở nào. Đâu chỉ là những câu chuyện về tâm tính người Việt, tục ma chay cưới hỏi, cúng giỗ cỗ bàn hay nguồn gốc những kiêng khem mê tín cả một thế giới tinh thần Việt với những gìn giữ và thích nghi, thay đổi qua bao thế hệ , lạc hậu mà phong phú, và vẫn giàu thành kính được tái hiện đầy đủ trong Đất Lề Quê Thói.

Trong bối cảnh cuộc sống vật chất và các giá trị đã thay đổi quá nhanh, quá nhiều qua mấy chục năm qua, hơn bao giờ hết, tác phẩm của Nhất Thanh Vũ Văn Khiếu càng cho thấy đất lề, quê thói vẫn ăn sâu vào tiềm thức người Việt, sâu hơn nhiều những gì ta tưởng.

Đất Lề Quê Thói

Oscar Wilde

Nghệ Thuật Và Thợ Thủ Công bao gồm 4 tiểu luận của Oscar Wilde về nghệ thuật, người làm nghệ thuật và người thưởng thức nghệ thuật. 

Ở nước Anh vào thế kỷ 19, cuộc cách mạng công nghiệp diễn ra mạnh mẽ, tạo ra những biến đổi trầm trọng về cảnh quan môi trường, về nhân sinh quan và cả tình trạng xã hội. Khi có rất nhiều người giàu lên đột xuất, trong xã hội cũng bắt đầu xuất hiện những niềm tin méo mó về nghệ thuật và cách thưởng thức nghệ thuật, từ đó dẫn tới sự xuống cấp trong cả những tác phẩm nghệ thuật ở mọi lĩnh vực, và cả những người nghệ sĩ. 

Nghệ Thuật Và Thợ Thủ Công nhìn trực diện vào từng niềm tin về nghệ thuật tồn tại lúc bấy giờ, và lật tẩy ý nghĩa đằng sau những niềm tin đó. Mặc dù cuốn sách nói chủ yếu về nghệ thuật, nhưng cách suy nghĩ và nhìn nhận của Oscar Wilde có thể được áp dụng vào mọi mặt khác của cuộc sống. Không phải niềm tin nào tồn tại trong xã hội cũng là hiển nhiên, và chúng ta cần phải thật tỉnh táo trước khi đi theo số đông. 

Nghệ Thuật Và Thợ Thủ Công

Cù Mai Công

Sài Gòn là vậy, hào sảng đón những người dân tứ xứ tụ về, rồi chính những con người lại khi sống gần nhau, lại làm nên bản sắc cho một địa danh. Nói "dân Ông Tạ đó!" là người ta nhớ tới khu chợ Bắc với những món đặc sản giò chả, mắm tôm, bún chả,... nhớ bước chân vào Nam của người dân Bắc 54 cùng khát vọng sống và vươn lên mạnh mẽ, nhớ đại đồn Chí Hòa, những trại lính thời trước 75, những khu nghĩa địa với bao tin đồn hư hư thực thực, đặc biệt, đây là nơi quy tụ những văn nghệ sĩ nổi tiếng trong nhiều lĩnh vực. "Những người muôn năm ấy" có khi nay không còn, hoặc đã đi muôn phương, nhưng một thời họ là "dân Ông Tạ", góp phần tạo nét riêng cho vùng đất này.

Ông Tạ là một phần của Sài Gòn một thuở. Có nhiều người trẻ Sài Gòn hôm nay vẫn còn nghe "ngã ba Ông Tạ", thế nhưng "Ông Tạ" thực ra là ai, vì sao được lấy tên đặt tên ngã ba, tên chợ thì nhiều người không rõ. Tác giả Cù Mai Công đã  tìm gặp người cháu nội của Ông Tạ - lương y Nguyễn Văn Huệ để nghe kể về gốc tích câu chuyện. Lịch sử và xã hội một thời được thuật lại tỉ mỉ qua ngòi bút của tác giả vốn là nhà văn - nhà báo từng trải. 

Quyển sách đưa đến nhiều thông tin thú vị về sự hình thành và phát triển của khu Ông Tạ, quận Tân Bình, TP HCM. Là một cây bút giàu kinh nghiệm, một người con lớn lên ở khu Ông Tạ vào đúng giai đoạn lịch sử nhiều biến động, tác giả Cù Mai Công đã dành nhiều tâm huyết cho tác phẩm Sài Gòn Một Thuở "Dân Ông Tạ Đó!", góp một mảng màu độc đáo trong những tác phẩm về Sài Gòn.

Sài Gòn Một Thuở - "Dân Ông Tạ Đó!"

Inazo Nitobe

Tổng thống Mỹ Theodore Roosevelt từng nói: "Muốn hiểu người Nhật thì phải đọc sách này".

Võ sĩ đạo là một bộ luật bất thành văn chi phối đời sống và hành động của các nhà quý tộc Nhật Bản (các samurai, tức thị vệ của các lãnh chúa)… Giới samurai trau dồi võ nghệ, họ trung thành với lãnh chúa của mình, lãnh đạm trước cái chết và nỗi đau đớn.

Tinh thần Võ sĩ đạo là quốc hồn quốc túy, là truyền thống dân tộc lâu đời của Nhật Bản, một trong những bí quyết làm cho nước này trở thành cường quốc quân sự châu Á đầu tiên từ cuối thế kỷ XIX và siêu cường kinh tế thế giới trong nửa sau thế kỷ XX. Tác giả của Võ Sĩ Đạo - Linh Hồn Nhật Bản - Tiến sĩ Inazo Nitobe, là người đầu tiên giới thiệu Võ sĩ đạo ra thế giới.

Sách nói này sẽ kể bạn nghe về Võ sĩ đạo của Nhật Bản bằng những từ ngữ đơn giản biến câu chuyện trở nên thú vị. Trong khi thuyết minh quan điểm của mình, tác giả đồng thời trích dẫn các thí dụ đối chiếu lấy từ lịch sử và văn học châu Âu. Cuốn sách đã giải đáp và tiếp tục giải đáp cho người Nhật cũng như người phương Tây, về nguyên nhân tại sao những tư tưởng và tập tục nào đó lại có thể thịnh hành ở Nhật Bản.

Sách viết bằng tiếng Anh, xuất bản lần đầu năm 1900, lập tức gây tiếng vang lớn trên thế giới, là trước tác kinh điển nhất về Võ sĩ đạo, cho tới nay đã dịch ra hàng chục thứ tiếng (kể cả tiếng Nhật) và in hơn 100 lần.

Võ Sĩ Đạo - Linh Hồn Nhật Bản

Paul Ory

Sau cuộc xâm lăng bằng súng ống, cuối thế kỳ 19, đầu thế kỷ 20, người Pháp bắt đầu chọn cách tiếp cận nhẹ nhàng hơn với mảnh đất An Nam khi đi sâu vào nghiên cứu và tìm hiểu văn hóa. Nhiều tác phẩm đã được ra đời ở giai đoạn này, khi họ khám phá đất nước chúng ta từ mọi phương diện: từ địa lý, môi trường tự nhiên, cảnh quan, đến cấu trúc xã hội, lịch sử, nghệ thuật, phong tục tập quán, tín ngưỡng, tôn giáo, tâm lý,...
 
Trong đó, Làng Xã Của Người An Nam Ở Bắc Kỳ là một nguồn tư liệu thú vị, khá đủ đầy. Đời sống tinh thần phong phú của người Việt xưa với các lễ hội, tín ngưỡng, thủ tục ma chay, cưới hỏi được đề cập sâu sát. Mọi khía cạnh của lãng xã ở Bắc Kỳ đều được miêu tả sắc bén: từ lịch sử hình thành, tổ chức hành chính, phân chia quyền lực cho đến hiện trạng xã hội, các vấn đề quan trọng của làng xã như đất đai, sở hữu, thuế. Trích đoạn Paul Ory nhận xét về nạn tham quan nhũng nhiễu: “Không có nơi nào mà quyền lực vượt trên cả pháp luật như ở nơi đây: chỉ cần lưu tâm tới vụ việc, bằng vài món quà biếu xén là đủ khiến kẻ nghèo hèn và người yếu thế trở thành kẻ phạm tội, bất chấp công lý”.
 
Làng xã tuy là đơn vị hành chính thấp và nhỏ nhất về quy mô nhưng lại chứa đựng những giá trị tinh thần lớn lao, là tinh hoa của nhiều thế hệ người Việt, ẩn chứa trong đó cả sự phức tạp mà đôi khi người bản địa cũng không nắm bắt hết. Để có thể đi sâu vào văn hóa An Nam thời điểm đó, tác giả Paul Ory đã bỏ công sức học tiếng Việt, đi đến nhiều vùng quê, làng xã xa xôi, nhất là khu vực Bắc Kỳ xưa để có được cái nhìn khái quát, nhận định chi tiết nhất. 

Cuốn sách có tên tiếng Pháp là La commune Annamite au Tonkin, được xuất bản lần đầu tại Paris năm 1894 và từng được hai học giả Nguyễn Văn Huyên, Đào Duy Anh xếp vào thư mục tham khảo của mình vào cuối thập niên 1930.

Làng Xã Của Người An Nam Ở Bắc Kỳ

Trần Trọng Kim

Sơ Học Luân Lý được viết với ngôn từ đơn giản, dễ hiểu, rõ ràng và đầy tôn trọng với bạn đọc nhỏ tuổi mà Trần Trọng Kim nhắm đến - học sinh tiểu học, không chỉ ở cách xưng hô (gọi bằng “Anh”) mà còn được thể hiện qua cách tác giả chú thích những từ mới, “để ai xem không thể lầm lẫn được” như ông nói ở lời tựa. Trần Trọng Kim trò chuyện bằng 4 loại luân lý: với gia tộc, với học đường, với bản thân và với xã hội. Trong mỗi loại ông phân ra nhiều phần, trong mỗi phần có nhiều mục nhỏ. Cuối phần hoặc mục có đoạn toát yếu (tóm tắt) và đầu bài (đề bài) cho học trò nhớ bài và tập suy nghĩ. 

Trần Trọng Kim nêu quan điểm, việc hiểu về luân lý là rất quan trọng trong giáo dục, nên chương trình của Chính phủ đặt ra phải để luân lý đứng trên các mục khác. “Sách luân lý tất là sách thiết yếu cho học trò đi học, ngày ngày phải giở ra mà xem cho hiểu rõ những điều thầy đã giảng dụ ở học đường về những việc nhân nghĩa, đạo đức của người ta là thế nào. Những điều đó, ta có thể hiểu biết rõ ràng thì mới có thể sửa đổi được cái cách ăn ở của mình cho phải đạo thường, và mới di dưỡng được những tính tình của mình cho nên người có phẩm hạnh”. 

Trọn Bộ 7 Tác Phẩm của Mỹ Học Và Bản Sắc Văn Hóa